Reaksyon bann dirizan dan Lasanble Nasyonal lo Ladres Prezidan lo Leta Lanasyon |10 March 2018

‘LDS i siport fasilite pour nou Gard Lakotme pa pou ratifye sa lakor avek Lenn’

Dirizan Lopozisyon dan Lasanble Nasyonal Msye Wavel Ramkalawan in dir ki LDS (Linyon Demokratik Seselwa) i krwar ki Sesel i merit annan fasilite pour nou coastguards sirvey nou teritwar dan rezyon Sid Was e atraver Lasanblei pou donn sipor bidzeter pour fer sa arive.

Me Msye Ramkalawan in fer kler ki kot i konsern sa lagreman avek Lenn, dan son laform aktyel, LDS pa pou ratifye li.

Msye Ramkalawan ti fer sa deklarasyon ler i ti pe donn son reaksyon lo ladres lo Leta Lanasyon ki Prezidan Danny Faure ti fer dan Lasanble Mardi.

Msye Ramkalawan i dir tou MNA ek konsey LDS in tonm dakor ki zot pa pou ratifye sa lakor parey i ete e i’n profite pour remersye tou dimoun ki’n montre zot konsern senser lo sa size e ki pa’n zis vini pour sey fer politik bonmarse me ki’n rantre ankontakt avek zot MNA e fer zot lavwa tande lo sa size.

Lo lezot laspe sa ladres Msye Ramkalawan i dir apard bann gran plan ki nou pa konnen kote larzan pou sorti, ladres Prezidan Danny Faure lo Leta Lanasyon pa’n donn li okenn lankourazman lo ki mannyer nou pou rezourd bann gro problenm ki nou pei pe fer fas avek, tel ki drog, lapovrete, delenkans, krim ek bokou lezot.

Msye Ramkalawan i dir ki i sa bann keksoz ki determinn leta nou nasyon.

“Mon regrete pour dir, me pour mwan i malere ki mon vwar leta nou nasyon dan en gran fernwanr,” i’n fer resorti.

I dir linefikasite gouvernman i kronik, sitiasyon aktyel i kritik e sa ki’n propoze konpare avek larealite i de diferan zistwar e ki i vin pli kler ki Seselwa i bezwen en nouvo vizyon, en nouvo fason fer e en nouvo direksyon.

I dir ki pli gran danze ki nou pei pe fer fas avek ozordi se en gouvernman ki pe zwe bon boug e ki pe trenn son lipye e olye adres problenm direkteman ou tande en letid pe ganny fer, en rapor pou ganny prezante, en seminar pe ganny organize, en konsiltan pe ganny apwente, eksper etranze pe vini, eksetera... “Kan eski nou pou vwar aksyon dan nou pei? Drog i rantre dan prizon, prizonnyen i mor e lezot pe vin adik. Eski sa i demann eksper etranze pour vin fer resers ek letid? Tan ki nou tattate, nou nasyon pou retourn annaryer, nou pou regrese e sa dan limenm i pou pli gran pert nou souvrennte akoz bout par bout se etranze ki pou pran kontrol nou pei.

Drog

Msye Ramkalawan i dir ki drog i ankor pe touy nou zenn ek nou mendev. Biznes pli profitab dan sa pei ozordi se drog. I’n fer resorti ki lekip LDS in fini pronons son lekor lo en lalit serye e san pitye. Me malerezman Legzekitiv pa pe diriz par legzanp.  Statistik i kontinyen montre nou bann sitiasyon efreyan. Dimoun i ankor pe mor avek sa pwazon.

“In ler pour pran bann aksyon vreman serye. Akoz ki tou dimoun i konnen ki biznes ki annan larzan drog ladan, me lotorite pa pran aksyon? Eski zot pa ankor konnen ki mannyer keksoz pe deroule dan sa pei?” Msye Ramkalawan i dir i’n ganny menase avek trafiker, serten pe anmenn en kanpanny kont li politikman e pe menm finans serten artis pour kraz li.

“Eski mon pou reste trankil? Larepons i NON. Okontrer mon kontinyen debout for kont drog. Me malerezman mwan mon pa dan gouvernman. Si Seselwa i anvi war diferans met LDS dan Legzekitiv,” Msye Ramkalawan i’n fer resorti.

“Mon kapab dir sa ki mon anvi, me si gouvernman i deside trenn son lipye, se nou lazenes, se nou paran, se nou pei ek son lavenir ki pou kontinyen ganny detri. LDS i anvoy sa mesaz kler avek gouvernman ozordi: Pran aksyon serye kont drog NOW! Aret rode kote metadonn i pli bon marse e ki grander sant ki pou bezwen konstri. Koup sours sa drog, pran aksyon ek bann trafiker, sezi bann byen malaki, adopte sistenm cold turkey e nou ava gete si sa pei pa rezourd sa problenm eroin enn fwa pour tou e nou ava reganny nou mendev e nou pep i ava viv an sekirite,” i’n lans lapel avek lotorite.

Ledikasyon

Lo size ledikasyon Msye Ramkalawan i dir i krwar ki Minis Ledikasyon i bezwen deklar en leta dirzans kot ledikasyon i konsernen.

“Nou dan en kriz e lavenir pei i dan sonm. Mon vreman dezapwente ki dan sa sitiasyon aktyel ki nou pe pas ladan, napa gran solisyon ki’n ganny propoze. I pa automatic promotion oubyen fer lekol vokasyonnel ki solisyon. Apre ki mon’n koz avek plizyer dimoun dan ledikasyon zot dir mwan ki se fondasyon ledikasyon ki bezwen plis latansyon. Parey en lakaz i bezwen annan en fondasyon solid, se dan lekol primer, e menm dan lakres ki tou keksoz i konmanse,” Msye Ramkalawan i dir.

I’n fer remarke ki ozordi plis ki 70% nou bann ansennyan dan primer pa bann ansennyan kalifye malgre ki zot pe debourye e donn tou – en keksoz ki nou apresye.  I dir se la kot pli gro travay i ete.

“Gouvernman i devret envesti dan bann teachers primer, ankouraz zot pour swiv bann kour apropriye, donn zot lankourazman finansyel pour fer sa, e nou ava trouv bann rezilta ki pou transform nou sistenm ledikasyon konpletman. Regard enpe plis bann ansennyan primer, zot pe atann sa,” Msye Ramkalawan i dir.

I’n felisit bann ansennyan dan primer ki montre gran devosyon. Me i dir sa i pa ase akoz aprezan in ler pour donn zot bann zouti apropriye afen ki zot kapab delivre bann etidyan avek en pli bon nivo avek segonder akoz i dir si nivo pa bon dan primer ki kalite mirak nou ekspekte dan segonder? Lo en lot nivo, Msye Ramkalawan in ensiste ki paran i bezwen zwe zot rol aplen.

“Ledikasyon ou zanfan i konmans dan lakour. Ou bezwen montre lentere dan ledikasyon ou zanfan olye vwar ou zanfan konman en fardo e lekol konman en fasilite desarz sa fardo. Tan ki nou pa kapab ganny sa bon balans ant responsabilite paran, latitid serye bann etidyan ek konpetans lekol, lannen ale, lannen vini, nou ava pe kontinyen tourn anron. Annou pa oubliye ki sa move standar ledikasyon pe ganny resanti partou. Bann lekol pos-segonder pe vwar li pli difisil pour rekrit etidyan, liniversite Sesel osi pe ganny problenm e rezilta i pa sa ki pei i ekspekte. Ki mannyer ou kapab ekspekte ganny bon ners, ansennyan, sanniter, teknisyen ek maren Seselwa si etidyan napa sa grad neseser? Byensir rezilta ki nou pou gannyen se plis etranze ki pou vin travay dan nou pei. Eski sa pa deza pe arive?” Msye Ramkalawan i kestyonnen.

I’n ensiste ki napa ase gidans pour nou bann etidyan segonder an sa ki konsern posibilite lanplwa. I dir ozordi nou vwar nou bann zenn ki pa ganny lekol pos-segonder pe esey debourye lo zot menm e mazorite pa fini byen.

“La ankor, i enportan ki gouvernman i rantre e akonpanny sa bann zenn pour asire ki letan zot fini lekol e pa ganny en plas pour kontiny zot letid, zot rantre dan lanplwa toudswit konman en apranti. Annou envesti dan nou zenn olye les zot perdi, kot apre nou vwar etranze ki pe fer travay de baz. Met larzan pour donn zot en skill e dan bidze nou pou siporte.

Mon ensiste ankor, ki lakle se ledikasyon nou zanfan.”

Bann gro sif

Msye Ramkalawan i dir Prezidan Faure i’n anons bann gro gro sif dan son ladres.

“Mon pou onnet e mon pou dir ki zot pa’n enpresyonn mwan akoz mon pa’n ganny gran detay lo kote nou pou ganny sa larzan, lekel sours finansman, e seryezman, mon krwar ki i annan en kantite plan ki pa’n byen ganny kalkile, me zot la senpleman pour enpresyonnen.

“Mon dezapwente akoz sif i travay Minis Finans dan bidze. Se pa rol en prezidan pour anons logmantasyon saler minimonm ek logmantasyon sekirite sosyal. Sa se bann ki rantre dan diskour bidze e ki ganny analize par Lasanble Nasyonal. Zis bann sif ki’n ganny mansyonnen i pre pour egal bidze nasyonal pour en lannen e i deza reprezant enpe plis ki nou det aktyel. Eski sa i vreman serye? Msye Ramkalawan i’n demande.

Lo size tinel

Lo size tinel, Msye Ramkalawan in promet lepep Seselwa ki zanmen LDS pou aprouv en tel proze letan i ganny prezante pour konsiderasyon dan okenn bidze.

“Alor gouvernman i anvi fer 2 tinel ki pou kouten pe plis ki R800 milyon? Nou’n senpleman ganny dir ki tou keksoz i OK. Me konman en senp sitwayen, mon demann mwan si sa i vre? Eski konsiderasyon in ganny donnen lo son kou anrelasyon avek son rezon? Sa sonm pou fer sa tinel tia kapab refer tou semen lo Mahé, Praslin ek La Digue, en keksoz ki neseser avek sa bann move semen ki zis kas transpor ozordi me kot road tax i kontinyen ogmante.

“Eski alor i fer sans zis pour koup letan i pran pour sorti sa bann landrwa par detrwa minit? Eski zot in pran an konsiderasyon ki sa kalite drile dan sa bann granit i riske annan en lenpak negativ lo nou bann larivyer e ki bann crack i kapab ganny prodwi e i kapab fer plizyer nou bann sours delo disparet, enkli sours Cascade limenm? Annou pa oubliye ki’n arive avek Labank Santral swivan en pti drile kot Pirates Arms. Eski zot in pran konsiderasyon kou mentenans sa bann tinel? Me mon osi krwar ki sa kou ki’n ganny mete pou riske triple si zanmen nou les sa kalite proze demare,” i’n averti.

“Nou bezwen demande si vreman en tinel ki nou priorite a ler aktyel? Tou Seselwa ti a plito kontan tande ki gouvernman pe envesti sa kalite larzan dan en lopital modern spesyalize, olye pe bezwen vwayaze pour al Chennai pour tretman. Seselwa tia kontan war plis lenvestisman dan fotovoltaik pour redwir son kou elektrisite. Nou’n ganny kado soley me kwa ki nou pe fer avek li? Seselwa i anvi vwar proze ki pou redwir pri lavi e donn li ek son fanmir en meyer lavi. Seselwa i anvi vwar konstriksyon lakaz afen ki i sorti lo lalis san fon. Zis mazinen konbyen lakaz ou ti a gannyen avek R800m? Se sa ki priorite sa pep ozordi e non pa tinel,” i’n fer resorti.

Lo size rol STC

STC i reste en kestyon pour bokou Seselwa an sa ki konsern son rol pour fer desann pri lavi. Bann regroupman marsan dan nou pei osi pa pe soulaz konsonmater, e ozordi i kler ki kartel i egziste kot menm serten boutikye pa pe pran prodwi avek lezot biznes Seselwa, senpleman akoz zot ganny menase par sa bann kartel. Sa i ede detri bann pti biznes Seselwa e in ler pour FTC port en pli gran latansyon lo sa size.

“In ler pour nou vin brav e pran desizyon e pas lo staz aksyon. Fodre pa annan lafreyer. Mon fatige met propozisyon devan lo serten aksyon ki nou devret pran, gouvernman pa fer nanryen e apre blanm i vin lo koabitasyon e dimoun i demande kwa ki LDS pe fer? Nou kapab koze, me letan ou annan en Legzekitiv ki trenn son lipye e pa pran aksyon neseser, byensir tou keksoz pou reste anplas e se konsonmater ki pou ganny afekte,” i’nferresorti.

“LetannoukozloSTC, travayersalorganizasyonibezwenkonnenkibanndimounki’nansarzzotlorganizasyoninferenkantitelekstravagansezotindepaszotmisyonanbazotproplalwa. EskizotkonnenkitoulemwanSTCHypermarketipeypliski 1 milyonroupielektrisitee4 milyonroupirent? Kestyonseryekinoubezwendemandese: Eskileksperyansshoppingiplienportankimarsandizplibonmarse? Nou, dan LDS nou dir konmisyon pli bonmarse i pli enportan. Alor kwa ki nou pe propoze an relasyon avek STC?

“STC i devret ferm sa hypermarket e vann bann marsandiz lo baz wholesale. Donn Seselwa en leksperyans wholesale, ki bokou pli bonmarse. Dan zot bann warehouse, zot ava annan en landrwa kot zot prodwi i lo ‘display’ ansanm avek son pri. Dimoun zot a vini e zot ava aste sa ki zot bezwen.

Me ki pou arive ek bann travayer anplis kot STC? Msye Ramkalawan i dir nou’n deza ganny dir ki i annan plis lanplwa ki nou annan dimoun. “Gouvernman i devret fer en bon analiz lo tou bann travayer, met zot dan bann kour formasyon pour zot nobou antre dan nouvo lanplwa san ki zot perdi en sou lo zot lapey oubyen trouv zot san lanplwa pour en sel zour.”

Valoriz travayer Seselwa

Msye Ramkalawan i dir i konsernen avek bann travayer Air Seychelles ki ziska prezan nou’n zis tande serten pou ganny fer aret travay. I dir gouvernman i devret asire ki sa bann travayer i rantre dan nouvo lanplwa avek bann nouvo skills. I dir SRC i dir zot mank travayer pour kapab akonpli zot travay byen. Anba sa finansman pour donn nouvo skills, sa bann dimoun i devret fer training, ganny en lapey e le moman ki zot kalifye, zot ava konmans travay.

“Nou pa kapab zis dir i annan lanplwa, me selman nou vwar dimoun perdi lanplwa.”

Msye Ramkalawan i dir i refize aksepte sa parol ki Seselwa i pares oubyen pa serye.

“Ki mannyer Seselwa in konstrirState House, Domus, Katedral Imakile Konsepsyon, Lakour Siprenm, La Salle D’Oeuvre, Unity House ek tou sa bann zoli legliz, e fer tou bann pli zoli batiman ek semen dan Sesel si zot ti pares oubyen pa serye? Si nou bann gran pye ti serye, akoz nou pa kapab swiv zot legzanp,” i’n demande.

“Malgre ki mon konpran akoz sa i ganny dir, mon pa dakor avek akoz mon vwar sitan Seselwa ki serye e ki travay vreman dir. Zot devosyon, lonnekte ek serye i ekstraordiner. Alor mon krwar ki nou konman Seselwa nou devret promot nou lekor pour nou devlop nou pei e byensir amelyor nou sitiasyon personnel. Annou konmans par regarde konbyen nou depanse lo en etranze e donn nou Seselwa menm benefis. Eski ti pou annan en diferans? E si nou, Seselwa, nou ti adopte en latitid pli serye dan travay, tel ki ariv boner, travay onnet e akonplir nou latas, eski sa pa ti pou ede anmenn plis larzan kot lakour? Mon debout lo kote travayer Seselwa, LDS i debout lo kote travayer Seselwa, alor mon plede pour nou lev nou paviyon pli o posib.”

“Zis mazinen si sa bann zenn ki lo eroin ti zet sa pwazon e rantre dan lanplwa. Toudswit, i ti pou vedir plis ki 1milyon dolar ti pou reste dan lekonomi Sesel. 1 milyon dolar i vedir anviron R15 milyon kiti pou al pour benefis bann fanmir e sa tou le mwan,” MsyeRamkalwani’nferresorti.

Msye Ramkalawan i dir si ozordi nou leta i kontinyen deteryore, se akoz i annan en gouvernman ki trenn son lipye tro bokou e  pa pare pour pran son responsabilite.