Follow us on:

Facebook Twitter LinkedIn YouTube

National Assembly

Lasanble i rezet prozedlwa pour ranforsi lalwa referanndonm, pour amann en Lartik Konstitisyon |19 September 2019

Lasanble ti vote Mardi apremidi – 11 anfaver e 17 kont – pour rezet en prozedlwa pour ranforsi lankadreman legal pour permet ki en referanndonm i ganny fer.

Nou ava rapel ki sa prozedlwa ti prezante pour premye fwa pour konsiderasyon e laprouvasyon Lasanble an Zilyet, preski trwa mwan pase, par Vis-Prezidan Vincent Meriton me apre deba entans kot bann manm LDS ti argimante ki sa prozedlwa ki ti’n propoze ti pe donn tro bokou pouvwar en prezidan e non pa lepep kot i konsern desizyon pour deklar en referanndonm, zot ti vote pour sispann vot lo sa prozedlwa.

Manm lo toulede kote ti dakor alor pour al rekonsider tou bann propozisyon sorti lo toulede kote latab e pour ariv lo en konpromi lo meyer fason pour bouz devan.

Mardi Vis-Prezidan Meriton ti retourn dan Lasanble e i ti enform bann manm ki gouvernman ti’n rekonsider sa prozedlwa prenan kont bann entervansyon e propozisyon bann manm lola e bann lezot propozisyon ki le de parti ek Bills Committee dan Lasanble ti’n fer vizavi sa prozedlwa.

I ti dir ki gouvernman in ekout atantivman e egzamin sa bann propozisyon o serye e ti soumet sa bann revizyon avek Lasanble semenn pase.

Parmi sa bann revizyon ti enkli;

  • Poursantaz voter pour refer en petisyon avek Prezidan par linisyativ popiler: Bann manm ti santi ki i kapab tre difisil pour en organizater petisyon ganny 35% voter pour siny en petisyon pour fer en referanndonm lo en size ou propozisyon konstitisyonnel ou ordiner. Gouvernman pe propoz redwir sa poursantaz pour vin pa mwens ki 25% voter. Sa i a fer li mwen difisil pour organizater en petition ganny sa kantite sinyatir neseser.
  • Referanndonm par linisyativ popiler lo en size ou propozisyon ordiner: Sa ti en konsern bann manm pli partikilyerman dan parti mazoriter ki sa prozedlwa pe propoz donn tro bokou pouvwar prezidan larepiblik pour deside si en size ou propozisyon ordiner dan en petisyon prezante par linisyativ popiler i dwatet ganny refer a Komisyon Elektoral pour en referanndonm.

Bann entervenan ti propoze ki prezidan i dwatet egzers sa pouvwar an konsiltasyon avek en lot zofisye oubyen antite. Apre gran refleksyon, gouvernman in propoze ki prezidan a pran en tel desizyon an konsiltasyon avek Ombudsman anvi ki rol Ombudsman an zeneral se pour protez lentere bann sitwayen vizavi aktivite gouvernman.

  • Propozisyon lo poursantaz vot pour en referanndonm ordiner: Gouvernman in dakor ek sa propozisyon ki poursantaz vot pour en referanndonm ordiner i pa mwens ki en mazorite vot valab dan en referanndonm, savedir plis ki 50%.

Apre ki i ti’n prezant en rezimen bann revizyon, bann manm ti vote 11 anfaver e 17 kont pour rezet bann revizyon ki fer ki lalwa referanndonm i reste parey i ete.

En lot prozedlwa ki bann manm ti rezete Mardi ti en Private Member’s Bill anmennen par Onorab Flory Larue sorti dan parti LDS ki ti pe demande ki i annan en lamannman dan Lartik 59(2) nou Konstitisyon.

Bann manm ti vote 18 anfaver e 12 kont ki fer ki sa lamannman pa’n ganny 2 tyer nonm total manm Lasanble ki fer i pa’n pase.

Sa Lartik i donn tou gidans lo Prezidan nou pei. Premye parti (1) sa Lartik i donn prezidan ki dan lofis iminite konplet ki fer ki personn pa kapab anmenn okenn sarz kont li letan ki i pe servi son manda.

Lartik 59(2) li i fer ki okenn dimoun ki ti anvi anmenn okenn sarz kont en dimoun ki ti’n deza prezidan i annan zis 3-an pour fer li apre ki sa prezidan in kit lofis. Dan 3enm parti sa Lartik, li i permet ki tou sarz ki annan kont li i sezi ziska ki i konplet son manda prezidansyel.

Konstitisyon mannyer i ete ozordi okenn dimoun ki’n deza prezidan, ki prezidan, sa ki pou vin prezidan dan lefitir, letan son manda i fini, nenport dimoun ki anvi anmenn en ka kont li i annan zis 3-an pour fer sa.

Dan son prezantasyon Onorab Larue ti fer referans a plizyer lamannman ki’n annan dan lepase par egzanp sa enn ki ti amann Lalwa Proteksyon Zofisye Piblik pour sanz sa peryod preskripsyon ki ti aplik pour bann zofisye servis piblik sorti sis mwan pour vin senk-an. Onorab Larue ti fer resorti ki dan sosyete Seselwa se lalwa ki determin zistans nou aksyon e alor i ti demande si sa sitiasyon i pa an kontradiksyon avek sa prensip ki tou dimoun i bezwen egal e mars anba menm lalwa parey Lartik 27 Konstitisyon i eksplike.

I ti dir ki en prezidan i en serviter piblik, en sitwayen normal ki ler i ganny elekte prezidan i ganny privilez pour reprezant nou lentere. Apre son manda son travay konman prezidan i fini e i retourn konman en nenport sitwayen. Alor eski nou devret limit son letan kot i kapab ganny demann kestyon apre ki i’n konplet son manda? Eski i devret kontinyen ganny privilez apre ki i nepli prezidan?

Onorab Larue ti demann tou son koleg manm pour siport sa lamannman pour moderniz nou Konstitisyon.

Premye pour pran laparol lo sa propozisyon lamannman, Onorab Bernard Georges dan parti LDS ti donn son soutyen sa lamannman e ti dir ki en Konstitisyon i bezwen osi evolye pour satisfer bezwen en pep anmezir ki en sosyete i evolye.

I ti dir si nou en pep ki krwar dan rule of law e annan motivasyon egaliter, sa propozisyon lamannman i satisfer tou sa bann kriter.

I dir i pa konnen pour ki rezon sa peryod preskripsyon i annan pour fer avek aktivite en ansyen prezidan i ganny limite pour selman 3-an apre ki i’n sorti opouvwar e ki i pa vwar okenn rezon akoz i bezwen diferan avek pour lezot dimoun e sa i fer en sitiasyon de pwa de mezir.

I dir si en prezidan i fer en keksoz ki ilegal, i bezwen sibir menm konsekans ki okenn dimoun i sibir ler zot fer menm keksoz ki ilegal e se sa ki nou apel egalite devan lalwa e personn pa parlao lalwa me ki Konstitisyon i pli for e parlao nou tou.

I dir sa lamannman pou fer sir ki alavenir napa personn ki pou kapab dir i pli egal devan lalwa ki lezot.

Lo son kote Onorab Johan Loze ti dir ki LDS en semenn oparavan ti’n fer kler ki ansyen prezidan James Michel son peryod preskripsyon 3-an pe terminen an Oktob ki fer ki sa lamannman konstitisyonnel i irzan e zot ti ensiste lola. Andizan sa i kler alor pour tou dimoun ki sa lamannman in ganny anmennen pour en dimoun e sa se Msye Michel.

Onorab Loze ti osi fer referans a plizyer lezot lalwa ki i dir LDS in lager pour amande akoz i dan zot lentere.

Lo son kote Onorab Sebastien Pillay ti fer resorti ki lentansyon sa prozedlwa pa bon, i pa nob e i pa dan lentere pep Seselwa e i ti demann son bann koleg LDS pour aret pran en lapros en pwa de mezir.

Pour dirizan lopozisyon, Onorab Wavel Ramkalawan, i ti dir ki dan son prezantasyon lo sa lamannman Onorab Larue ti fer kler ki sa lamannman pa konsern okenn endividi e i pa dir okenn par ki i pe target en endividi. Letan en lamannman konstitisyonnel i ganny fer i pou aplik pour tou dimoun.

Ti annan bokou deba lo sa lamannman me dan son larepons, Onorab Larue ti fer kler ki li dan son prezantasyon lo sa propozisyon lamannman pa ti’n mansyonn non Msye Michel e i ti ensiste ki sa lamannman i pour tou dimoun ki en zour i ganny sa privilez pour deservi pep Seselwa konman son prezidan.

Antretan yer Lasanble Nasyonal in kontiny son bann diskisyon pour amann bann lalwa dan Kod Sivil Sesel e yer deba ti konsantre lo drwa domenn piblik, drwa siperfisi parmi lezot. Lasanble i kontiny son travay ozordi.

 

 

More news